سازندهای زمین شناسی

سازند هایی که در مناطق نفت خیز جنوب حفاری می شوند به ترتیب از بالا به پایین عبارتند از:
1)سازند بختیاری: این سازند متشکل از کنگلو مرای چرتی و سنگ های سلیسی و ماسه سنگ های دانه درشت سیلیسی است. این سازند در کوهستان های زاگرس قابل مشاهده است ولی در دشت خوزستان از بین رفته است. حفاری در این سازند معمولا با آب و مته های دندانه بلند صورت می گیرد.
2)سازند آغاجاری: این سازند حاوی مارنهای قرمز،ماسه سنگ های آهکی ، مارنهای خاکستری رنگ و گاهی لایه های نازک آهک می باشد که معمولا با آب و به وسیله مته های دندانه بلند  حفار ی می گردد. با وجود بزرگی قطر دهانه چاه در این سازند بیشترین متراژ حفاری نسبت به زمان به دست می آید.
3)سازند میشان:این سازند از مارنهای خاکستری و آهک های مارنی تشکیل شده است.
معمولا سازند های بختیاری،آغاجاری، میشان و بخش هفتم سازند گچساران جزء سازند های کم فشار هستند. بطور کلی آب شیرین و گاهی محلول آب نمک به عنوان گل استفاده می شود و مقدار PHگل برای جلوگیری از خورندگی اکسیژن موجود در آب باید بین 10 تا 11 باشد. از آنجایی که این سازندها کم فشار هستند از گل با وزن حدود 75pcf استفاده می کنند.
4)سازند گچساران: این سازند شامل انیدرید (CaSO₄)، نمک طعام، مارنهای خاکستری و قرمز، طبقات نازکی از آهک و شیل های بیتومین دار می باشد. مشکلات حفاری در این سازند فراوان و گاهی غیر قابل پیش بینی می باشد. این سازند از 7 بخش تشکیل شده است که بالاترین بخش آن بخش هفتم آن است و جزء منطقه کم فشار محسوب می شود.
الف)بخش هفتم: این بخش شامل انیدرید، مارنهای خاکستری و آهک های رسی است. این بخش کم فشار بوده و مشخصات حفاری آن مانند سازند های آغاجاری و میشان است.
ب)بخش ششم: این بخش شامل انیدرید، مارنهای قرمز و خاکستری و همچنین نمک است. سر این بخش مترادف است با آغاز منطقه منطقه پر فشار.به همین علت 1 تا 2متری قاعده بخش هفتم به عنوان نقطه جداره گذاری (casing point) انتخاب می شود. بدین ترتیب زونهای کم فشار بالایی از زونهای پر فشار پایینی مجزا می شوند.
ج)بخش پنجم: این بخش شامل انیدرید و مارن های خاکستری و نمک می باشد.
د) بخش چهارم:این بخش شامل نمک، مارنهای خاکستری وانیدرید می باشد. از مشخصات عمده این بخش فوران آب نمک و تنگ شدگی چاه می باشد.
و)بخش سوم: این بخش شامل مارن های خاکستری، انیدرید و گاهی لایه های نازکی از نمک می باشد. این بخش به علت در بر داشتن لایه های مارن ضخیم موجب بروز مشکلات فراوانی در حین عملیات حفاری می باشد.
ه)بخش دوم: این بخش کاملا شامل نمک می باشد ولی در آن انیدرید و مارن نیز یافت می شود.
ی) بخش اول: این بخش شامل انیدرید، مارن و آهک به صورت متناوب می باشد. این بخش به عنوان پوش سنگ (Cap Rock) سازند آسماری شناخته می شود. این بخش به عنوان آخرین بخش از سازند گچساران محسوب می شود.
بهترین نوع مته برای حفاری سازند گچساران از بخش ششم تا پوش سنگ مته الماسه (Diamond Bit) میباشد. مته های دندانه دار(Roller Cone Bit) به سختی قادر به حفاری این سازند هستند. البته مته های PDCنیز پیشرفت خوبی را در حفاری این سازند نشان داده اند.
سازند گچساران به علت هایی چون سنگ شناسی و متشکل بودن از نمک، مارن، و همچنین دارا بودن زونهای پر فشار از آب می بایستی با گل سنگین جهت جلو گیری از فوران چاه و  اشباع از نمک برای جلوگیری از حل شدن نمک در گل و ایجاد غار در دیواره چاه ، حفاری شود. وزن گل در حفاری این سازند در حدود 140pcf میباشد. PH گل در  این سازند را بین 9تا 10 نگه می دارند.
5) سازند آسماری: این سازند که مخزن اصلی نفت محسوب می شود اکثرا شامل آهک(limestone)و دولومیت بوده و لی در میدان اهواز بخش ماسه سنگی نیز در آسماری توسعه یافته است.آسماری را معمولا با مته های دندانه کوتاه و دکمه ای و حتی مته های الماسه حفاری می کنند. گل حفاری مورد استفاده در این سازند وزنی حدود 75pcf دارد.
6) سازند پابده و گورپی: این دو سازند به ترتیب در زیر سازند آسماری قرار دارند و حاوی شیل های آهکی می باشند. مشکلات عمده حفاری در این سازند ها جذب آب توسط شیل ها، تنگ شدگی چاه و گیر کردن لوله های حفاری می باشد.
7) سازند های گروه بنگستان: گروه بنگستان در خوزستان شامل سازندهای ایلام و سروک می باشد که معمولا از آهک های رسی تشکیل شده اند و از نظر تخلخل ضعیف تر  از سازند آسماری می باشند. گل های به کار برده شده معمولا آب نمک و یا امولسیون گازوئیل  و آب بوده و  وزن آنها کمتر از 75pcfمی باشد. بکار گیری مته های الماسه در این سازندها با موفقیت همراه نبوده  است.
8) سازندهای کژدمی: این سازنداز شیل و شیل های آهکی تشکیل شده است. از دیدگاه حفاری این سازند گاهی حاوی فشارهای غیر عادی زیاد است و گاهی با ایجاد تند شدگی چاه همراه است.
9)سازندهای گروه خامی: این گروه شامل سازندهای داریان(آهکی)، گدوان(شیلی)، فهلیان(آهکی)، هیث(انیدرید) و سرمه (کربناته) می باشد.
10) سازند گرو:این سازند که تماما  از شیل و شیل های آهکی سیاه رنگ تشکیل شده است به علت تورق شیل ها معمولا دیواره چاه بسیار ناپایدار می باشد.
11)سازندهای گروه کازرون: این گروه شامل سازندهای نیریز و دشتک می باشد. سازند نیریز عمدتا از دولومیت و آهک تشکیل شده ولی سازند دشتک شامل انیدرید ، دولومیت و مقادیری شیل آهکی است. سازند دشتک مهمترین پوش سنگ مخازن عظیم گازی خاور میانه محسوب می شود.
12)سازند گروه دهرم: این گروه شامل سازندهای کنگان، دالان و فرقان می باشد.گروه دهرم به طور کلی دارای خواص مخزنی است و در پاره ای از میدان های حاوی گازی پر فشار است مثل مخزن پارس جنوبی که احتیاج به استفاده از گل هایی با وزن بیشتر از 100pcf می باشد.